W krajobrazie gminy wyraźnie zaznaczają się 3 jednostki geomorfologiczne: Pojezierze Brodnickie, Garb Lubawski i głęboko wcięta dolina Drwęcy, rozdzielająca te dwie krainy. Wysoczyzna morenowa płaska i falista porozcinana rynnami subglacjalnymi i wytopiskami, równiny sandrowe i doliny rzeczne - tworzą krajobraz o dużych deniwelacjach terenu. Najwyżej położonym obszarem gminy jest teren położony na południe od wsi Gwiździny, a jego kulminacyjny punkt osiąga wysokość 168 m n.p.m.

Natomiast głęboko wcięta dolina Drwęcy (zbocza doliny dochodzą do 40 m wysokości) w okolicach granicy gminy z Nowym Miastem Lubawskim położona jest na wyskokości 82,6 m n.p.m. Maksymalna deniwelacja wynosi więc 85,4 m. Na terenie gminy podziwiać możemy tak unikalne formy terenowe jak ozy i kemy, powstałe podczas zlodowacenia w zagłębieniach i szczelinach martwego lodu. Na południe od Nowego Dworu znajduje się oz (eksploatowany jako żwirownia), natomiast na północ od wsi Chrośle i na południe od Jamielnika występują kemy.

Oś hydrograficzną gminy stanowi rzeka Drwęca, płynąca na terenie gminy na odcinku o długości ok. 9,5 km. Do Drwęcy uchodzą niewielkie cieki odwadniające teren gminy (Wel, Grobnica, Radomka, Skarlanka). Jeziora mają na terenie gminy łączną powierzchnię 657 ha (ok. 5% powierzchni gminy), a do największych należą: Skarlińskie (293,8 ha), Radomno (98,8 ha), Gryźliny (30,9 ha) i Studa (32,5 ha). Znaczną powierzchnię zajmują mokradła i bagna, występujące głównie w dnach rynien i innych obniżeniach terenu. Stosunkowo niewielką powierzchnię zajmują mokradła i bagna, występujące głównie w dnach rynien i innych obniżeniach terenu. Stosunkowo niewielką powierzchnię zajmują lasy (1856 ha co daje 14% powierzchni gminy).

Ciekawy, urozmaicony krajobraz sprawił, że teren gminy obejmuje 3 fragmenty obszarów chronionego krajobrazu:

Obszar kompleksu leśnego na północ od Brodnickiego Parku Krajobrazowego zajmuje na terenie gminy powierzchnię ok. 2 530 ha. Obszar ten obejmuje zachodnią i północno-zachodnią część gminy, gdzie na rozległych terenach sandrowych występują duże skupiska lasów poprzecinane rynnami, bagnami i mokradłami.
Obszar doliny Drwęcy zajmuje powierzchnię 3 250 ha i obejmuje dolinę rzeki (ok. 2 km szerokości) i otaczający ją teren.
Obszar doliny rzeki Wel ma powierzchnię 3 665 ha i obejmuje wschodnią i południowo-wschodnią część gminy z ciekawymi formami morfologicznymi stanowiącymi "korytarz ekologiczny" pomiędzy Górznieńsko-Lidzbarskim Parkiem Krajobrazowym, lasami okolic Iławy i Brodnickim Parkiem Krajobrazowym.

Łącznie obszary chronionego krajobrazu obejmują powierzchnię 9 445 ha, co stanowi 65% powierzchni gminy. Warto nadmienić, że od roku 1994 cała gmina została włączona w obszar Zielonych Płuc Polski.

Obszar gminy znajduje się w strefie klimatu umiarkowanego, przejściowego charakteryzującego się dużą zmiennością pogody. Średnia roczna temperatura wynosi ok. 6,90C, a roczna suma opadów 550-600 mm.

(Fot. Peexels / CC0)