Graniczy z gminami: Biskupiec, Grodziczno, Kurzętnik, Lubawa, Iława, i gminą miejską Nowe Miasto Lubawskie. Skrajem gminy przebiega pierwszorzędna linia kolejowa relacji Poznań - Toruń - Olsztyn - Skandawa. Węzłem linii jest miasto Iława. Gminę przecina także droga krajowa nr 15 relacji Inowrocław - Toruń - Ostróda. Siedzibą władz gminy jest Mszanowo.



Śladami pobytu człowieka na terenach wchodzących w skład gminy sięgają najdawniejszych czasów. Prawdopodobnie zamieszkiwali tu prasłowianie z kręgu kultury łużyckiej. We wczesnym średniowieczu region ten zamieszkiwały plemiona Prusów, którzy na terenie dzisiejszych łąk Bratiańskich czcili w "świętym gaju" swą boginie Majumę.

Ekspansja polska, mająca na celu chrystianizację pogańskich Prusów, a następnie podbój krzyżacki rozproszyły dawnych mieszkańców tych ziem. Krzyżacy opanowali tereny obecnej gminy już w wieku XIII, przystępując do systematycznej kolonizacji i chrystianizacji, czemu służyło zakładanie parafii katolickich i budowa zamku w Bratianie. Teren obecnej gminy podlegał wójtowi rezydującemu w bratiańskim zamku.

Wielka bitwa stoczona w roku 1410 pomiędzy wojskami Jagiełły i wojskami krzyżackimi na polach pobliskiego Grunwaldu osłabiła potęgę krzyżackich najeźdźców, ale nie przywróciła tych ziem Polsce. Do macierzy powróciły one dopiero w wyniku wojny trzynastoletniej i II pokoju toruńskiego w roku 1466. Teren obecnej gminy wszedł wtedy w skład starostwa bratiańskiego.

Pokój i odbudowa znej podczas wojny gospodarki nie trwały długo. Wiek XVII i początek wieku XVIII to czasy najazdów szwedzkich, powodujących wielkie straty i zniszczenia. Jeszcze nie zabliźniły się rany po wojnie północnej z 1703 roku, a już w roku 1772 dokonano I rozbioru Polski. Ziemie obecnej gminy weszły w skład państwa pruskiego. Nastąpił okres kolonizacji i germanizacji, czego przejawem było przejmowanie polskich majątków ziemskich, zakładanie szkół niemieckich, walka z kościołem katolickim. Traktat wersalski z 1919 roku przyznaje tereny gminy Polsce. Faktyczne przejęcie władzy przez polską administrację nastąpiło w styczniu 1920 roku.

Teren gminy wszedł w skład powiatu nowomiejskiego należącego do województwa pomorskiego. Powiat nowomiejski graniczył z Prusami Wschodnimi. Nic więc dziwnego, że w roku 1939 pierwszy doświadczył okrucieństwa wojny. Eksterminacja miejscowej ludności, aresztowania, przesłuchania, przejmowanie gospodarstw rolnych, stały się codziennym doświadczeniem mieszkańców. Teren gminy spod okupacji hitlerowskiej wyzwoliły wojska II Frontu Białoruskiego w styczniu 1945 roku.

Po wyzwoleniu gmina weszła w skład województwa pomorskiego z siedzibą w Bydgoszczy. W roku 1950 powiat nowomiejski a wraz z nim tereny województwa pomorskiego z siedzibą w Bydgoszczy. W roku 1950 powiat nowomiejski a wraz z nim tereny gminy wcielono w skład województwa olsztyńskiego. Reforma administracyjna przeprowadzona w roku 1975 wprowadziła kolejną zmianę: teren gminy wszedł w skład nowo powstałego województwa toruńskiego. Od 1 stycznia 1999 roku gmina nowomiejska znajduje się w województwie warmińsko-mazurskim.

(Fot. Pixabay / CC0)